جنجال بر سر نام کودکان | فرهیختگان: آقای عبدی توهم زدید محبوبترین نام محمد است نه شاهان
رویداد۲۴| روزنامه فرهیختگان در واکنش به سخنان اخیر عباس عبدی، روزنامهنگار و تحلیلگر سیاسی، درباره «سیاسی شدن نامگذاری نوزادان» و ادعای او مبنی بر اینکه نام «شاهان» دومین نام پرتکرار میان پسران ایرانی است، این گزاره را «بیپشتوانه آماری» خوانده و با استناد به آمار رسمی سازمان ثبتاحوال، نوشته است که چنین تحلیلی از واقعیتهای فرهنگی و زبانی جامعه ایران فاصله دارد.
این روزنامه اصولگرا در گزارشی با عنوان «درباره یک آدرس غلط از نامگذاری ایرانیها» نوشت: «عباس عبدی، روزنامهنگار و تحلیلگر در گفتوگوی اخیر خود بحث انتخاب اسم برای نوزادان را از مرز یک موضوع خصوصی و خانوادگی گذر داد و آن را بهعنوان آینهای کوچک، اما تعیینکننده از تحولات فرهنگی و مناسبات قدرت در ایران مطرح ساخت. عبدی مدعی شده که "سیستم سیاسی رسانهاش را با ارزشهای خود میبندد و در حوزه فرهنگ جایی برای مردم نمیگذارد. " او با این توضیح گفته در چنین وضعیتی "وقتی شما بچه به دنیا آوردی دیگر سیستم سیاسی وجود ندارد و تمام انتقامت را در اسم بچهات از آنها میگیری. "»
فرهیختگان با اشاره به این بخش از گفتوگوی عبدی نوشته است: «عبدی در این گفتوگو ادعا کرده "دومین نام رایج در میان پسران ایرانی، نام شاهان است" و این را "نوعی انتقام مردم از حکومت" خوانده است. این نوع گزارهها در عین جذابیت تحلیلی (و در سطحی استعاری) مستلزم بررسی دقیقتر دادهها و تمایز میان بیان شعاری و شواهد آماری است.»
«شاهان» در فهرست ۷۰ اسم برتر هم نیست
به نوشته فرهیختگان، بررسی آمار رسمی و گزارشهای منتشرشده از سازمان ثبتاحوال نشان میدهد ادعای عبدی قابل استناد نیست: «بر پایه آمارهای رسمی و گزارشهای متعدد خبری از دورههای اخیر، "فاطمه"، "امیرعلی" و "محمد" همچنان در صدر اسامی پرتکرار قرار دارند و ترکیب اسامی مذهبی و تلفیقهای سنتی - مدرن بیشترین سهم را در نامگذاریها دارند؛ همچنین در فهرستی که سال ۱۴۰۲ منتشر شده است، نامهایی، چون فاطمه، زهرا، امیرعلی، محمد، علی و امیرحسین را در رأس نشان میدهد، درحالیکه شاهان حتی در میان ۷۰ اسم پرتکرار سال نیست.»
این روزنامه نتیجه گرفته است که گرایش عمومی جامعه به سمت «اسامی مذهبی و آشنا» است نه انتخابهای «اعتراضی یا انتقامی».
توهم فراگیری نام در شبکههای اجتماعی
در ادامه گزارش آمده است: «در برخی گزارشهای محلی یا برآوردهای استانی (مثلاً برخی آمارهای منطقهای تهران) نامهایی مانند "شاهان" در میان دهههای اخیر در برخی فهرستهای محدود مشاهده شدهاند؛ در واقع، افزایش نسبی توجه به این نام در شبکههای اجتماعی یا میان برخی طبقات شهری لزوماً به معنای فراگیری ملی نیست. گسترش دیدهشدن یک نام در فضای مجازی میتواند خطای ادراکی ایجاد کند؛ پدیدهای که میتوان آن را "توهم فراگیری" نامید.»
فرهیختگان: انتخاب «شاهان» ریشه زبانی ندارد
فرهیختگان همچنین با نگاهی زبانشناختی ریشه این نام را بررسی کرده و نوشته است: «از منظر زبانشناسی، "شاهان" جمع واژه "شاه" است، درحالیکه در سنت نامگذاری فارسی معمولاً برای ساخت نامهای مفرد از پسوند "انه" (مانند سمانه - شاهانه) استفاده میشود؛ بنابراین از لحاظ ساختواژی، "شاهان" در اصل معنای جمع دارد و نه مفرد. این نام در لغتنامه دهخدا نیز وجود ندارد و بیشتر یک ساخت مدرن، زاده ذوق زبانی جدید یا گرایش به واژگان قدرتمدار در ذهن نسل جوان است.»
نام «محمد» در انگلیس هم محبوب است
فرهیختگان در بخش دیگری از گزارش با اشاره به روند جهانی نامگذاری مذهبی نوشته است: «بررسی تطبیقی روندهای نامگذاری نشان میدهد که محبوبیت نام "محمد" نهتنها در ایران بلکه در جهان نیز روبهافزایش است. طبق گزارش اداره ملی آمار بریتانیا (ONS) در سال ۲۰۲۴، "محمد" برای دومین سال متوالی محبوبترین نام نوزادان پسر در انگلیس و ولز بوده است. این پدیده نشان میدهد انتخاب نام مذهبی الزاماً نشانه عقبماندگی فرهنگی یا فشار ایدئولوژیک نیست، بلکه بخشی از جریان جهانی بازتعریف هویت دینی در جوامع چندفرهنگی است.»
انتقام از حکومت یا مُد و سلیقه
در جمعبندی این گزارش آمده است: «اگر قرار بود نامگذاری نوزادان ایرانی بازتابی از ملیگرایی فرهنگی یا اعتراض به ساختار رسمی باشد، انتظار میرفت نامهایی با ریشه باستانی و تاریخی مانند "کوروش"، "داریوش" یا "آریوبرزن" در فهرستهای پرکاربرد قرار گیرند، اما چنین نیست... انتخاب اسم را مجموعهای از عوامل مانند باورهای مذهبی و خانوادگی، الگوهای رسانهای و سلبریتیها، گرایشهای زبانی و آواشناختی، مُدهای شبکههای اجتماعی و ساختارهای جغرافیایی تعیین میکند.»
به نوشته این روزنامه، والدین هنگام انتخاب نام «بیش از آنکه در پی انتقام از نهاد قدرت باشند، تحتتأثیر فیلم، سریال یا شخصیتهای محبوب رسانهای قرار دارند».
این روزنامه با استناد به دادههای ثبتاحوال و تحلیل زبانشناختی، نتیجه گرفته که نامگذاری در ایران بیش از آنکه «ابزار اعتراض سیاسی» باشد، بازتابی از سنتهای فرهنگی، ذوق زبانی و سلیقه عمومی خانوادههاست.
عبدی ها و مهدی نصیری ها! یه جو شرف ندارند یکروز شاه را سرنگون می کنند و یکروز دم از شاهان می زنند
ایکاش روزی محاکمه شدن عبدی ها و امثال عبدی ها رو ملت به چشم خودشون ببینند